ماهی سوف
مشخصات عمومی :
ماهی سوف با نام علمی Lucioperca از بزرگترین عضو خانواده گسترده (Percidae) (ماهیان باله خاردار خوردنی آبهای شیرین) است. این ماهی به وزنی معادل ۲۰ کیلوگرم و به طولی بیش از ۱۰۰ سانتی متر می تواند برسد. نام عمومی ماهی سوف در اروپا Pike-Perch می باشد که شاید علت این نام به دلیل شباهت ظاهری این ماهی با اردک ماهی است. اما حقیقت این است که آنها هیچ پیوندی با یکدیگر ندارند. اردک ماهی و سوف دو گونه متفاوت می‌باشند. اما از لحاظ شکل ظاهری به هم شبیه هستند. قبلا درباره ی ارزش غذایی اردک ماهی به طور مفصل صحبت کرده ایم که می توانید مقاله مربوط به خواص آن را مطالعه کنید.
به طور کلی این ماهی ساکن بومی اروپای شرقی و آسیای مرکزی است. یک گونه محلی در شرق اروپا بیش از گسترش این ماهی در غرب اروپا وجود داشته که خویشاوندی نزدیکی با ماهی سوف داشته است که آن نوعی اردک ماهی با نام چشم مات Walleye بوده است که اغلب با یکدیگر اشتباه می شوند والبته بسیاری نیز از این اشتباه سود اقتصادی برده‌اند. مثلأ در سال ۲۰۰۴ میلادی تعدادی از رستوران های میناپولیس واقع در شرق میناسوتای آمریکا ماهی سوف وارد کرده بودند و آن را بجای وابسته نزدیکش Walleye برای مردم سرو کرده بودند. این بخاطر آن است که مزه این دو ماهی کاملأ شبیه به یکدیگر است. لازم بذکر است که زیستگاه اصلی Walleye در کانادا و آمریکا است.
آنها در قسمت های کم عمق و در نزدیکی کف در قسمت های مرکزی و پست مسیر رودخانه زندگی می‌کنند. آنها برتریشان را در مکان های ماسه‌ای و زیر تخته سنگها و مخفی گاه های مناسب آشکار می‌کنند و در هر کجای ممکن روزشان را سپری می‌کنند. آنها آب های شور و مخازن آب (استخرها) را تحمل می‌کنند. فعالیت اصلی آنها در نزدیکی غروب و صبح زود می‌باشد.
مشخصات ظاهری ماهی سوف :
پشت آنها معمولأ به رنگ خاکستری یا قهوه‌ای با خال های مشکی که به صورت نوارهای تیره مشخص است قرار گرفته اند. کوچکتر بودن این نوارها نسبت به سوف حاجی طرخان به خوبی مشخص می باشد. این نوارها در ماهیان جوان تر واضح تر هستند و همین طور با رسیدن به سن بلوغ کاملأ ناپدید می‌شود.
چشم :
طراحی چشم ها و فرم دندان های آن ها به تعداد کمی از قربانیان اجازه فرار خواهد داد. چشمان نسبتأ بزرگی نسبت به اردک ماهی دارند، چشم ها در ماهی سوف ظاهر شیشه مانند عجیب دارد زیرا در پشت مردمک چشم آن ها یک ماده منعکس کننده وجود دارد که در هنگام شب میزان حساسیتشان را در نور ضعیف افزایش می‌دهد و به آنها کمک می نماید تا بیشترین بهره را در شرایط نور ضعیف ببرند و به همین خاطر اغلب شبانه به تغذیه می پردازند. در مکانی که نور شدید وجود دارد ماهی سوف یافت نمی‌شود لذا اختلاف زیادی از لحاظ محل سکونت با ماهی‌های دیگر دارند.
دندان :
در سال های اول زندگی چهار دندان جلویی ماهی سوف رشد می کند که با آن ها به ربودن طعمه ها اقدام می کند و قبل از هوشیاری طعمه ، آن را می بلعند. از آرواره های غار مانند نسبتأ کوچکی نسبت به اردک ماهی برخوردار است اما دندان های آنها جبران این سایز را می‌نمایند. در جلوی آرواره های بالایی و پایینی دو جفت دندان نیش مانند یافت می‌شود. آنها در آرواره های فوقانی وتحتانی در تورفتگی هایی گنجانده شده‌اند.که بوسیله آنها شکار را سوراخ و زخمی می‌نمایندکه وارد کردن این ضربه جراحت کشنده ای به دنبال خواهد داشت و سپس آن را نگه می‌دارند.
تغذیه :
هوش ماهی سوف در سال های اول زندگی بسیار متفاوت از اردک ماهی است چرا که او تمایل دارد تا در دسته های متراکم و دسته های تجمع یافته به شکار بپردازد تا در آن انبوه و تجمع ، یک دسته از ماهیان را در جای کم عمق احاطه و به آنها حمله نمایند. زمانی که ماهی سوف به وزنی بیش از ۴۵۰۰ گرم می‌رسد به نظر می‌آید که گوشه گیر می‌شوند و طعمه های عاقلانه و در دسترس را انتخاب می کنند که این می تواند مبین بخشی از هوش این ماهی باشد. این ماهیان در شکار بسیار سرسخت هستند. این عمل به اکوسیستم کمک می نماید چرا که با از پا درآوردن ماهی های رشد نیافته و ضعیف، معیوب و مریض اجازه می دهند تا ماهیان سالم رشد نمایند.
جیره غذایی ماهی سوف تا اندازه زیادی به غذای در دسترس او بستگی دارد. هر گونه ای از ماهیان ، شکار بسیار خوبی برای آرواره های دنداندار ماهی سوف می‌باشد حتی نوع خودش. اما علاقه مندی بیشتر ان ها به نمونه های کوچک تر می باشد مخصوصأ ماهی های قنات ، دهان گشاد رودخانه‌ای ، هم خویشان و Ruffe . آنها ماهی های کوچکتر را ترجیح می‌دهند و آنها را از قسمت سر یا دم می‌بلعند.
ماهی سوف میگو های آب شیرین را نیز می‌خورد. شکاری که گاهی از اوقات فرار می‌کند بواسطه زخم هایی که برداشته می‌میرد و بعضی‌ها به اشتباه این طور تصور می کنند که سوف از روی حماقت کشته شده است. ماهی سوف رجحان کامیابی بهتری در آب های رنگی (مانند آبهای کدر و یا وجود گیاهان فراوان در آب) دارند خصوصأ آب های روان. دلیل این مدعا وجود گیاهان فراوان در دریاچه سد ۱۵ خرداد در ایران و دریاچه Norfolk و Cambridge در کشور انگلستان می باشد. با وجود کارایی فراوان در شکار دارای دوام و طاقت نمی باشند و مد دریا ، دما و آب هایی که حجم اکسیژن کمی دارند را دوست ندارند.
تخم ریزی :
در ماه فروردین و اردیبهشت زمانی که دمای آب به ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتی گراد می‌رسد ماهی های نر و ماده تدارکات تخم ریزی را فراهم می‌کنند. ماهی های ماده در مدت سه سال و ماهی های نر ظرف یکسال بالغ می‌شوند. ماهی سوف تخم های زرد کمرنگ خود را به صورت انبوه بر روی گیاهان ، ماسه و سنگ ها می‌ریزد. زمانی که موقعیت تخم ریزی مناسبی را می‌یابد آنجا خانه اوست و بی درنگ در آنجا تخم‌ریزی می‌کنند. قطر این تخم ها در حدود ۱.۶ میلی متر است.
تخم ها چسبناک هستند و در کف آب به یکدیگر می‌چسبند. همچنین به رروی گیاهان آبزی که بوسیله ماهی نر تمیز شده است تخم ریزی می‌کنند. ماهی نر از تخم های ته نشین شده پاسداری می‌نماید و آنها را جابجا می کند تا تخم ها بعد از ۱۰ روز به بچه ماهی تبدیل شوند سپس از محتویات درون کیسه ها تغذیه می کنند تا رشد نمایند. بعد از آن از انواع خودشان ، تخم حشرات کوچک و تخم یا نوزادان ماهی های دیگر تغذیه می نمایند.
پس از شروع به شنا از موجودات زنده پلانکتونی تغذیه می‌کنند. این روش را پس از اینکه به طولی در حدود ۳ تا ۵ سانتیمتر رسیدند به روش تغذیه از شکار عوض می‌نمایند. در ابتدا آن ها به شکار تخم ماهی و سپس بچه ماهی ها می پردازند. آن ها قادر نیستند تا طعمه های بزرگ را ببلعند چرا که آنها گلویی کوچک دارند. این یک واقعیت است که ماهی سوف گونه های با ارزش اقتصادی را کمتر شکار می‌کند. این ماهی گوشتی بسیار لذیذ دارد و برای بخشی از ماهیگیران (خصوصأ ماهیگیران غیر ورزشی و سودجو که به هر وسیله ممکن مانند دام ، سم و غیره به نابودی نسل این ماهی زیبا با ارزش غذایی فراوان می‌کوشند) سود فراوانی را به همراه دارد.
