نکات کلیدی و مهم پیرامون پرورش ماهی که باید در نظر داشت

در اینجا به نکاتی برای پرورش ماهی اشاره خواهیم کرد:

سختی آب:

همانطور که می دانید یکی از عواملی که باید در پرورش ماهی مورد بررسی قرار گیرد میزان سختی آب است و هر چه آب سخت تر باشد تغییرات PH آب کمتر است و مسمومیت ماهی با فلزاتی از قبیل سرب، آهن، جیوه کاهش می یابد. سختی آب نیز بر اساس میزان غلظت کربنات کلسیم تعیین می شود. از نظر سختی، آب ها را به چهار دسته تقسیم می کنند :

الف: آبهای نرم : 0-75 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم

ب: آبهای متوسط : 75-150 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم

ج: آبهای سخت : 150-300 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم

د: آبهای خیلی سخت : بالای 300 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم

اکسیژن محلول آب :

میزان اکسیژن یکی از فاکتورهای مهم و حیاتی برای سلامتی ماهی می باشد. در ماهیان گرمابی، اگر غلظت اکسیژن کمتر از یک میلی گرم در لیتر و مستمر باشد، معمولا کشنده خواهد بود که این حالت بیشتر در روزهای گرم، در شرایط استرس، ضعیف بودن ماهیها و شرایطی از این قبیل که ماهی به کمبود اکسیژن حساسیت بیشتری پیدا کند بسیار خطرناک است . معمولا اینگونه تلفات در در اوایل صبح یا در طول شب اتفاق می افتد . در این حالت ماهی در محل ورودی آب تجمع یافته یا به سطح آب آمده و هوا را می بلعند و در صورتی که این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد بی حال شده و تلف می شوند.

سه مورد از نشانه های کمبود اکسیژن در ماهیان :

1. رنگ پریدگی پوست

2. پرخونی آب ششها

3. خونریزی های کوچک در بعضی از قسمتهای بدن

 

برطرف کردن کمبود اکسیژن در استخر :

1. با ورود آب به صورت پلکانی به استخر

2.  افزودن آب تازه که معمولا حاوی اکسیژن بیشتری باشد

3.  وسایلی که آب را برهم بزند و متلاطم کند

عدم گل آلودگی آب :

گل آلود شدن آب می تواند موجب جلوگیری از نفوذ نور و کندی در تولیدات بیولوژیک استخر گردد. این مواد معلق در آب به تدریج در کف استخر تجمع می یابند و موجب افزایش رسوبات کف و کاهش عمق استخر می گردند . این مواد می تواند مشکلاتی برای ماهیان ایجاد کند از جمله اینکه با ورود به آبشش ماهی و سطوح حساس بدن باعث ایجاد اختلال در فعالیت های طبیعی بدن شود.

سرعت جریان آب :

آب ورودی از منبع به استخر باید سرعت داشته باشد که سبب ایجاد مشکلات برای ماهیان نشود؛ اگر سرعت جریان آب  بسیار بالا باشد سبب صرف انرژی ماهیان برای مقابله با شدت جریان و حفظ تعادل و شناوری در آب می شود. از طرفی نیز کاهش بیش از حد جریان آب می تواند ماهی ها را با کمبود اکسیژن مواجه سازد و مواد دفعی و سمی موجود در استخر نیز به خوبی شسته نمی شوند. به عبارت دیگر تهویه در آب به خوبی صورت نمی گیرد. مناسب ترین سرعت جریان آب برای قزل آلا بین 2 تا 5 سانتی متر در ثانیه است. این موارد تنها بخشی از نکاتی برای پرورش ماهی بوده است. در ادامه مقالات در سایت زدبازار به توضیحات تکمیلی خواهیم پرداخت. شما می توانید برای خرید انواع ماهیان گرمابی مانند خرید ماهی کپور تازه به سایت زدبازار سر بزنید.

مراحل پرورش ماهی

ماهیان سردآبی

مقدمه :

سیر رو به رشد جمعیت جهان و متعاقب آن افزایش نیازهای پروتئینی این جمعیت باعث شده است، بشر به مصرف آبزیان از جمله ماهیها، سخت پوستان، نرم تنان و سایر آبزیان رو آورد. همچنین کاهش ذخایر آبزی بشر را بر آن داشته تا برای پرورش گسترده آبزیان در محیطهای آبی کوچک و محدود اقدام کند. پرورش ماهی در حوضچه از دیر باز معمول بوده است. در کشور چین، پیشینه آن به 2700 سال پیش از میلاد بر می گردد. بنا به دلایل متعددی پرورش ماهی بر پرورش دیگر دامهای اهلی که مصرف خوراکی دارند برتری دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- ضریب تبدیل غذایی در ماهی 5/1 برابر طیور و دو برابر گوسفند و گاو است که دلیل آن نیاز کمتر ماهی به مصرف انرژی برای گرم کردن بدن و غلبه بر نیروی جاذبه است.
2- ماهی را می توان در تراکم زیاد نیز پرورش داد .
3- پرورش ماهی، روشی بسیار موثر در مصرف مواد زائد کشاورزی و دامپروری است
4- گوشت ماهی، ارزش غذائی بسیار بالایی دارد .
گوشت ماهی نه تنها سریعتر از گوشت های دیگر هضم می شود، بلکه دارای مقادیر قابل توجهی اسیدهای آمینه ضروری از قبیل لیزین و متیونین است. علاوه بر آن، دارای اسیدهای چرب ضروری بویژه یک اسید چرب اختصاصی است که باعث کاهش کلسترول خون می شود . ویتامینها و املاح موجود در گوشت نیز ارزش غذایی آن را افزایش داده است.

ماهیان سرد آبی:
معرفی ماهی قزل آلای رنگین کمان :

قزل آلای رنگین کمان از خانواده آزاد ماهیان(Salmonide) با نام علمی Onchorhynchus mykiss است و با نام انگلیسی Rainbow trout معروف است. در میان آزاد ماهیان این گونه تنها گونه ای است که برای پرورش بسیار مناسب تشخیص داده شده است،چرا که در برابر تغییرات محیطی نظیر تغییر مقدار O2 و CO2 محلول در آب،آلودگیهای کم و درجه حرارت مقاوم و از سرعت رشد مناسبی برخوردار است. به علاوه این که به راحتی از غذاهای دستی مصنوعی استفاده می کنند. این گونه را می توان به راحتی در کانالها،حوضچه های گرد،مستطیل و سیلوبی از جنس بتن یا فایبر گلاس پرورش از لحاظ ظاهری قزل آلای رنگین کمان بدن کشیده ای دارد،باله هایش توسعه یافته و تعداد آن هشت تاست. این باله ها شامل دو باله سینه ای،دو باله شکمی،یک باله مخرجی،یک باله دمی و دو باله پشتی است که یکی از آنها بالای بدن ماهی و در وسط قرار دارد و دارای اشعه است.

باله پشتی دیگر کوچک و بدون اشعه و بر روی ابتدای ساقه دمی قرار دارد. رنگ بدن این آبزی سبز زیتونی، در پشت تا خاکستری روشن و سفید در شکم با خالهای سیاهرنگ می باشد.(شکل شماره1) قزل آلای رنگین کمان دهان بزرگی دارد که هنگام صید طعمه به علت آزاد بودن استخوانهای فکی، به مقدار زیادی باز می شود و طعمه های بزرگ را شکار می کند. دهان این ماهی بر روی فکها، سقف و زبان دندانهای تیز و به عقب برگشته ای دارد که تنها برای گرفتن و هدایت طعمه به دستگاه گوارش کاربرد دارند.

محیط زیست طبیعی قزل آلا :

این گونه ماهی، بومی حوضه آب ریز بخش شرقی اقیانوس آرام از آلاسکا تا مکزیک است. با این حال به دلیل قابلیت سازگاری و مقاومت بالای این ماهی در برابر تغییرات محیطی، به تدریج به سایر نقاط دنیا که قابلیت زیستی آن را داشتند، عرضه شد. قزل آلای رنگین کمان متعلق به آبهای سرد و شفاف با بستر سنگی و سنگلاخی و شنی است. این آبزی در شرایط طبیعی در رودخانه ها و دریاچه های سرد و خنک زیست می کند و برای تولید مثل به مناطق بالا دست رودخانه ها مهاجرت می کند. تغذیه قزل آلا به طور طبیعی از لارو حشرات، حشرات آبزی، ماهیان ریز و سایر موجودات مستقر در رودخانه ها صورت می پذیرد.

نیازهای زیستی قزل آلای رنگین کمان :

دانستن نیازهای زیستی این گونه جهت پرورش موفق آن لازم و ضروری است به طوری که هر چه بیشتر با نیازهای زیستی قزل آلا آشنا باشیم به همان اندازه در امر پرورشی موفق خواهیم بود. نیازهای ضروری این ماهی عبارت است از :

1. اکسیژن : همان طور که گفته شد قزل آلای رنگین کمان به آبهای پر اکسیژن و زلال نیاز دارد و ساختن این عامل اساسی در حد مطلوب، ضامن بقا و پرورش موفق این آبزی خواهد بود. حداقل مقدار اکسیژن موجود در آب که قزل آلا به آن نیاز دارد، شش میلی گرم در لیتر است و حد مطلوب آن در فاصله 9 تا 11 میلی گرم در لیتر قرار دارد که تامین آن ضروری است.

2. حرارت : از دیگر عاملهای زیستی این ماهی دمای آب است. قزل آلا در درجه حرارت های 12 تا 18 درجه سانتی گراد بهترین رشد را داراست. البته درجه حرارتهای بالاتر از 18 و پائین تر از 12 نیز برای ماهی قابل تحمل است ولی برای رشد و پرواربندی این گونه مناسب نیست .
نکته قابل توجه درباره دمای آب و میزان اکسیژن این است که هر چه دمای آب بالاتر باشد قابلیت نگهداری اکسیژن در آب کاهش پیدا می کند . پس درجه حرارت آب را باید در حدی قرار داد که حلالیت اکسیژن در آن، در سطح بالائی قرار گیرد.

3. ph :ph آب مورد استفاده برای پرورش باید بین 5/6 تا 8 باشد . PH کمتر یا بیشتر از این مقدار سبب اختلال در رشد خواهد شد.

4.سرعت جریان آب : آب ورودی از منبع به استخر چنان سرعت داشته باشد که سبب ایجاد مشکلات برای ماهیان نشود؛ چرا که سرعت بالای جریان آب سبب صرف انرژی ماهیان برای مقابله با شدت جریان و حفظ تعادل و شناوری در آب می شود. از طرف دیگر کاهش بیش از حد جریان آب ماهی ها را با کمبود اکسیژن و آب سرد و زلال مواجه می سازد و مواد دفعی و سمی موجود در استخر به خوبی شسته نمی شوند. به عبارت دیگر تهویه به خوبی صورت نمی گیرد.
مناسب ترین سرعت جریان آب برای قزل آلا بین 2تا5 سانتی متر در ثانیه است.

5. منابع آبی : تا کنون منابع آبی مختلفی برای پرورش قزل آلا معرفی شده است که از آن جمله می توان از رودخانه، نهر، چشمه، قنات و چاه نام برد. مناسب ترین منبع آبی برای پرورش قزل آلا، چشمه های سقوطی است چرا که تمیز و شفاف و پر اکسیژن است و آلودگی ندارد . و اما آب چاه اکسیژن پائینی دارد و قبل از مصرف باید هوادهی شود . آب رودخانه ها و نهرها در بعضی موارد حاوی آلودگی است که باید در مصرف آن احتیاط کرد.

چشمه ها:

در برسی آب ابتدا باید منابع آب را شناخت . مهمترین منابع آبی که در کارگاه ها مورد استفاده قرار میگیرند چشمه ها هستند که چشمه ها دارای ویژگی های خاصی هستند . به عنوان مثال تغییرات درجه حرارت آن ها در طول سال در مظهر چشمه (c0 2-1±) هستند و تغییرات دبی کمی دارند ، دارای کدورت ، منابع آلودگی و یخبندان نیز نمی شوند.

انواع چشمه ها :

الف – چشمه های سقوطی : که در آنها پس از این که آب از مظهر چشمه خارج می شود با شیب تندی به طرف پایین بستر حرکت می کند . چشمه های سقوطی در جهت شیب به سرعت حرکت می کنند و سفیدی رنگ آب به علت ورود بیش از حد هوا در داخل آب است . از ویژگی این چشمه ها ، بر خورد زیاد آب با هوا با سرعت زیاد می باشد که از نظر اکسیژن ، آب به حد اشباع می رسد . از طرفی چون سرعت جریان آب زیاد است مانع رسوب گذاری در طول بستر می شود . هم چنین گیاهان در بستر آن ها قدرت رویش ندارند. از این مظر چشمه های سقوطی یکی از با ارزش ترین چشمه ها است که از نمونه آن در ایران چشمه دشت ارژن است .

ب- چشمه های حوضچه ای: در این موارد ، آب چشمه از گودالی در آمده و در جهت شیب به طرف پایین دست حرکت می کند . آب خیلی آرام از مظهر چشمه خارج شده و چندان نمی تواند اکسیژن در یافت کند . قابلیت رسوب گذاری داشته و از این لحاظ مواد غذایی و خاک و برگ در کف حوضچه رسوب می کند و اکسیژن موجود در آب مصرف می شود . گیاهان در این چشمه ها رشد خوبی دارند و این گیاهان تغییرات PH را در طول شبانه روز به وجود می آورند . این چشمه از دیدگاه مصرف آب در پرورش در درجه سوم اهمیت قرار دارد . چشمه آتشکده در استان فارس از این نمونه است . درجه حرارت در این چشمه حوضچه ای بین 15-5/14 درجه سانتیگراد است و از نظر درجه حرارت برای پرورش مناسب است .

ج-چشمه های بینابینی : این نوع چشمه ها خصوصیات بینابینی دارند . در این نوع چشمه ها هم گیاه وجود دارد و آب حالت جریان ملایم دارد . بنابراین از دیدگاه پرورش ماهی در درجه دوم قرار دارد . نمونه معروف این چشمه ، چشمه دیمه و ده چشمه در استان جهار محال بختیاری ( که درجه ی حرارت آن نیز در طول سال تقریبا 10 درجه سانتی گراد می باشد ) است . در کنار آن نیز مزارع پرورش ماهی قزل آلا احداث شده است.

د- چشمه های گسترده : این چشمه ها معمولا آب موقت دارند و مجرای خروجی مشخصی ندارند . مقدار آب آن ها کم است و از دیدگاه پرورش آبزیان اهمیتی ندارند . بزرگترین کارگاه های پرورش و تکثیر قزل آلا در کنار چشمه های سقوطی قرار دارند.

نهر و رود خانه ها :

از نظر مشخصات هیدرولوژیکی دارای ویژگی های خاصی است : تغییرات دبی در آن ها زیاد است که این عامل مشکلی در کارگاه تکثیر محسوب می شود . از نظر اقتصادی حداقل دبی مطرح است . ویژگی دیگر تغییرات درجه حرارت است .مشکلات دیگر این است که همواره کارگاه متاثر از این است که رود خانه در چه وضعیتی قرار دارد . مثلا آلودگی رودخانه ها باعث از بین رفتن ماهی ها در کارگاه می شود . اگر در اطراف رودخانه سنگ های سخت آبرفتی وجود داشته باشد آن رودخانه برای پرورش قزل آلا مناسب نیست . رودخانه هلیل رود که در آن اتفاقا آب رودخانه نیز زیاد است اما رنگ آب رودخانه حالت خاصی دارد و آجری شکل است از این دسته محسوب می شود . اگر در رودخانه ای تغییرات دبی رود خانه زیاد باشد ، آن منطقه برای پرورش ماهی مناسب نیست چون احتمال سیلاب در این مناطق زیاد است و برای جلوگیری از سیلاب ها و جا به جایی بستر رودخانه ها ، بستر سازی و مهار کردن منابع آنها یکی از مهمترین روش ها است.

سد ها و دریاچه ها :

از نظر استفاده و از نظر ویژگی مانند آب های جاری (نهر ها و رودخانه ) است با این تفاوت که در سد ها و دریاچه ها نوسانات PH(به طرف قلیایی ) به ویژه در تابستان ها به علت فعالیت های فتو سنتزی گیاهان بیشتر است .مثلا اگر ورودی رودخانه ای که وارد سد می شود دارای سنگ های تیز و زمخت باشد آن رودخانه برای تکثیر طبیعی ماهی مناسب نیست . در ضمن هر چقدر آب دارای رنگ آبی متمایل به سبز باشد دریاچه برای پرورش ماهی مناسب است . دریاچه نئور در نزدیگی اردبیل از بهترین دریاچه های ایران برای پرورش ماهیان قزل آلا است.

آب های زیر زمینی :

این آب ها از نظر مشخصات شبیه چشمه ها هستند و دارای اکسیژن کمی . مواد معلق و کدورت در آب وجود ندارد عیب کلی این قسمت ، پمپاژ آب است که کاری بس مشکل و گران است . در این آب ها ، پمپاژ کردن آب بسیار پر هزینه و کاری ریسکی است ، ریسک کردن از نظر منابع آب برای قزل آلا بسیار خطرناک است . آب های زیر زمینی از لحاظ یک نواختی درجه حرارت اهمیت دارد . برای استفاده از آب های زیر زمینی کار مناسب در پرورش قزل آلا استفاده از چاه های آرتزین است چون مقدار آب در این چاه ها قابل ملاحظه است.

رابطه میزان آب و تولید :

رابطه بسیار نزدیکی میان این دو بر قرار است . در ازای ورودی یک لیتر آب در ثانیه 50 تا 120 کیلو گرم ماهی قزل آلا می توان در سال تولید کرد . اختلاف بین دو رقم 50 تا 120 به کیفیت آب بستگی دارد و هر چه کیفیت آب بهتر باشد رقم تولیدی بیشتر است . رابطه میان کیفیت و کمیت آب قابل جابه جایی است به این معنا که یک آب با کیفیت بالا مقدار آن را می توان کم کرد ولی برای آب های با کیفیت پایین باید مقدار آب زیاد باشد . در درجه حرارت ثابت هر اندازه ماهی کوچک تر باشد تراکمش کمتر است چرا که نیاز اکسیژنی بچه ماهیان بیشتر است و میزان 02 محلول کاهش می یابد . معمولا قزل آلا بخشی از نیاز های معدنی خود را از محیط می گیرد و از این نظر آنهایی که دارای املاح بیشتری هستند ، مناسب ترند . آزاد ماهیان پرورشی در آب شور بسیار سریع رشد می کنند به طوری که ماهی را در آب شیرین پرورش داده و سپس مقدار آب شیرین را کم کرده و به مقدار آب شور اضافه کرده تا ماهی به شرایط دریا عادت کند.

مواد غذایی :

غذای مورد استفاده باید از ارزش غذایی بالایی برخوردار باشد و بتواند نیازهای ماهی را تامین کند. به علاوه اینکه سبب رشد سریع آن شود. برای این منظور غذای تهیه شده باید حاوی همه گروه مواد غذایی نظیر پروتئین، چربی، هیدرات کربن
ویتامین و مواد معدنی باشد که نیاز به هر یک از این گروه مواد غذایی بسته به سن ماهی متفاوت است .

در ساخت استخرها باید نکاتی را مد نظر داشت:

• شیب زمین به گونه ای باشد که آب به حالت ثقلی از استخر خارج گردد و نیاز به صرف هزینه نباشد.
• ورودی و خروجی استخر به طور صحیح ساخته شود. خروجی باید به صورت سه شیاره ساخته شود تا بتوان اولا سطح آب را در استخر بسته به شرایط تنظیم نمود و ثانیا آب کف استخر خارج گردد.
• آب قبل از وارد شدن به استخر به بالای برجک هواده منتقل شود تا گازهای مضر از آب جدا شوند.
• شیب ۲درصد برای استخرها ( ورودی به خروجی)در نظر گرفته شود تا فضولات کف همراه با جریان آب از استخر خارج شوند.
• بچه ماهی قزل آلا را می توان در تمام طول سال در مزارع رهاسازی نمود. وزن رهاسازی بهتر است حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خیلی طولانی نشود و هم تلفات کمتر شود.(تلفات در وزن زیر ۱۰ گرم بیشتر است) تعداد ماهی رهاسازی شده بستگی به مقدار دبی آب و وزن هدف دارد. به طور کلی به ازای ۷ لیتر در ثانیه می توان یک تن ماهی برداشت نمود حال اگر وزن هدف ۴۰۰ گرم باشد برای تولید یک تن ماهی به ۲۵۰۰ قطعه بچه ماهی نیاز می باشد. ۱۰ تا ۱۵ درصد هم باید به عنوان تلفات در نظر گرفت.
• ظرفیت و تناژ پرورش بستگی به آب ورودی دارد و بر این اساس تعداد استخرها نیز متفاوت است ولی در هر حال چنانچه شیب زمین اجازه بدهد برای اینکه بتوان از آب حداکثر را نمود استخرها در در دو یا سه ردیف ویا حتی بیشتر احداث می نمایند. بطوریکه استخرهای بچه ماهی در ردیف اول، پیش پرواری در ردیف دوم و در ردیف سوم ماهیان پرواری و آماده صید قرار می گیرند. برای بهترین بازده ارتفاع ریزش آب از یک ردیف به ردیف بعدی حدود ۷۰ سانتیمتر می باشد. دیواره های بین استخرها باید به شکلی باشد که بتوان برای غذا دهی و صید بر روی آنها حرکت کرد. شما می توانید برای خرید ماهی قزل آلا تازه بروی لینک آبی کلیک کنید.