مرگ گسترده آبزیان خزر و نابودی صنعت شیلات دریای خزر (علی الخصوص صیادان ) ، سوغات «انتقال آب خزر به سمنان»
کارشناس رسمی دادگستری با تخصص محیط زیست ، نسبت به پیامدهای جبران ناپذیر انتقال آب خزر به سمنان از جمله خسارت به صنعت شیلات دریای خزر ، مراتع و جنگل‌های هیرکانی ( از گیلان تا گلستان ) هشدار داد و صرف هزینه بسیار زیاد برای چنین طرحی را مورد انتقاد قرار داد .
هشدارهای کارشناسان محیط زیست نسبت به « پیامدهای جبران‌ناپذیر انتقال آب دریای خزر به استان سمنان » همچنان ادامه دارد اما دولت همچنان بر اجرای این طرح هزینه‌بر که به گفته منتقدان و کارشناسان ، در مسیر خدمت به صنایع ، از نابود کردن منافع ملی و محیط زیست کشور و به باد دادن هزینه‌ای بسیار ( در سال 1398 ، هزینه اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان ، 9هزار و 200 میلیارد تومان برآورد شده است ؛ طرحی که قرار است در سال 99 اجرایی شده و دست‌کم 6 سال به‌طول می انجامد ، بنابراین هزینه پیش‌بینی شده تا پایان اجرای طرح به‌سادگی به بیش از 15 هزار میلیارد تومان خواهد رسید ) زیاد ترسی ندارد ، و پافشاری پابرجاست !
رضا علیزاده که دکترای مهندسی عمران محیط زیست را دارد در این راستا می‌گوید : به دلیل قرارگیری کشور در یک برهه کم‌آبی و مخصوصاً در برخی نواحی همجوار با کویر مرکزی مانند استانهای خراسان همچنین فلات مرکزی ایران به منظور رفع مشکل ، همواره این مطلب و موارد مشابه آن مانند انتقال و استفاده از آب شور خلیج فارس و دریای عمان از حدود سال‌های 1363 به صورت غیرفنی و کلی از طرف کارشناسان و افراد مختلف در کشور مطرح بوده است و حرف جدیدی نیست ، بنابراین تلاش برای رفع و مدیریت کم‌آبی‌ها در مناطق مختلف و مستعد کم‌آبی در کشور به صورت علمی و با رعایت همه جوانب اقدامات فنی سبز ضروری است.
وی افزود : با فرض انجام این قبیل انتقال‌های آب که با هدف استفاده برای آب شرب ، صنعت یا کشاورزی (متناسب با شوری و نمک خاک) انجام می‌شود این آب شور نیاز به شیرین‌سازی با روشهایی موسوم به اسمز معکوس ( فرایند تصفیه آبی است که در آن از فشار برای معکوس نمودن جریان اسمزی آب از درون یک غشای نیمه‌تراوا برای تولید آب خالص و حذف یون‌ها ، مولکول‌ها و ذرات بزرگتر حل شده در آب استفاده می‌شود . اگر یک غشای نیمه‌تراوا بین دو محلول آب خالص و آب ناخالص قرار گیرد آب به صورت طبیعی و تحت خاصیت اسمزی از غلظت پایین‌تر به غلظت بالاتر جریان می‌یابد . این پدیده تا هنگامی که پتانسیل‌های شیمیایی دو طرف برابر گردند ادامه خواهد یافت . در حالت تعادل اختلاف فشار بین دو طرف غشا برابر اختلاف فشار اسمزی است . اگر فشاری برابر با اختلاف فشار اسمزی به محلول غلیظ‌تر اعمال گردد جریان آب قطع خواهد شد. در صورتی‌که فشار اعمال شده بیشتر از فشار اسمزی باشد ، جهت جریان طبیعی آب ، معکوس خواهد گردید ) دارد که در حال حاضر دانش فنی تولید صنعتی بومی آن در کشور وجود ندارد ؛ لازم به ذکر است که عدد شوری آب خزر 13 است ؛ آب شور تولیدشده حاصل از فرایند شیرین‌سازی آب خزر که باید به دریا ریخته شود دارای عدد شوری دوبرابر یعنی 26 خواهد بود ، این در حالی است که توان تحمل شوری در آبزیان 14 تا 15 است.
بیشتر بدانید :
میزان شوری مناسب آب جهت پرورش ماهیان خاویاری در دریا ، بین ۱۰-۴ گرم در لیتر آب است لیكن در شوری های حدود ۱۸ گرم نیز پرورش انجام شده است.
صنعت شیلات دریای خزر در خطر است !!
این کارشناس رسمی دادگستری با عنوان اینکه خزر زیستگاه بیش از صدها گونه ماهی است و آبزیان دیگر از کیلکا و میگو گرفته تا ماهیان خاویاری ، و لذا تنها محل کسب درآمد و امرار معاش بسیاری از مردم استانهای شمالی کشور است ، یادآور می‌شود : آب شور حاصل از شیرین سازی که به دریا برگردانده می‌شود به‌شکلی سنگین در اعماق دریای خزر نشست کرده و موجب مرگ کف‌زیان آن زیست بوم (فاجعه) خواهد شد که این خود عاملی برای تولید و انتشار بوی گندیدگی حاصل از نابود شدن و مرگ گسترده کف‌زیان در اکوسیستم منطقه خواهد بود.
علیزاده یادآور می‌شود : برای انتقال 155کیلومتری آب دریای خزر به سمنان و سپس به گرمسار و دامغان ، قرار است دو خط لوله موازی با قطر 1400 میلی‌متر مورد استفاده قرار گرفته و با صرف انرژی الکتریکی فراوان توسط هشت ایستگاه پمپاژ ، آب از مبنای منفی 26 متری به سطح 2312 متری و در راستای مسیر خط لوله گاز ری ــ نکا انتقال داده شود ؛ در نتیجه مسافتی حدود 70 کیلومتر از این خط انتقال از درون مراتع مربوط به تأمین غذای دام‌های استانهای اطراف آن و مسافتی حدود 40 کیلومتر نیز از درون جنگل‌های هیرکانی شامل درختان متراکم شمشاد و راش عبور خواهد کرد که نیازمند حفاری‌های زیادی بوده و جدای از تخریب جنگل و مرتع ، می‌تواند به فرسایش و نابودی خاک منجر شود.
همچنین عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س) قم تأکید می‌کند : شیرین‌سازی آب در مبدأ و در نزدیکی حدود 6 کیلومتری نیروگاه نکا و به‌میزان 14 مترمکعب بر ثانیه خواهد بود که در نتیجه نصف این میزان آب شیرین تولید شده و نصف مابقی با میزان شوری دوبرابر که باید دوباره در دریا تخلیه شود ؛ از دیدگاه اقتصادی نسبت هزینه به فایده و راندمان حوزه آبیاری در استان مقصد انتقال آب ، زیر 50 درصد و الباقی آن به هدر می رود ، صرف نظر از هزارها میلیارد تومانی که موجه نبوده و مدیریت الگوی کنونی مصرف آب همچنین راهکارهای کارشناسان متعدد دیگری که نیازمند به‌کارگیری خرد جمعی متخصصان است ارجحیت دارد.
وی متذکر شد : با توجه به اینکه کمبود و نیاز آب شرب فعلی سمنان به‌صورت متوسط رقمی در حدود 40 میلیون مترمکعب برآورد شده و در افق 25ساله بعد از سال 1400 نیز این عدد به‌میزان 85 میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده است ، بنابراین شاید مابقی آب انتقالی در حوزه‌های رشد صنعتی و کشاورزی مصرف خواهد شد این در حالی است که در محیط زیست کویری آن منطقه ، رشد و توسعه افسارگسیخته صنایعی مشابه آنچه در شهرهای یزد و اصفهان وجود دارد می‌تواند مشکلات و بلایای مشابهی را برای محیط زیست کشور به‌ارمغان آورده و البته مهاجرت کثیر نیروی کار و تغییرات فرهنگی و نظام و دکترین زندگی مردم شهرهای استان مقصد این آب را نیز دچار دگردیسی‌های غیرقابل پیش‌بینی و ناخواسته کند که به‌نظر نمی‌رسد مورد توجه جدی کارشناسانه قرار گرفته باشد.
چند ماه قبل ، نامه بحث برانگیز عیسی کلانتری ، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر موافقت سازمان متبوعش با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان ، واکنش‌های اعتراض‌آمیز بسیاری را به‌همراه داشت ؛ نامه‌ای که از سوی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دولتی به امضا رسیده که داعیه محیط زیستی بودن را دارد اما این روزها ضد محیط زیستی‌ترین تصمیمات را در کارنامه خود به‌ثبت می‌رساند.