دریای خزر با وسعت حدود ۴۳۶ هزار کیلومتر مربع، یکی از بزرگترین دریاچه های جهان به شمار می رود که در شمال ایران قرار گرفته است. تنوع زیستی در این دریاچه، به دلیل تغییرات زمین در گذشته، بالا و پایین رفتن قابل ملاحظه سطح آن، نمکی و غیر نمکی بودن، خصوصیات اکولوژیکی و ویژگی های آب و ترکیبات شیمیایی آن در نقاط مختلف این پهنه آبی، بسیار متنوع است. براساس گزارش ارایه شده؛ حدود ۱۰۰ گونه ماهی و ۱ گونه پستاندار یعنی فک دریایی در دریای خزر شناسایی شده است. علاوه بر گونه های جانوری، حدود ۷۸۲ گونه و زیرگونه گیاهی در دریای خزر وجود دارد. ماهیان دریای خزر براساس نوع کاربردی به سه دسته: ماهیان خاویاری، ماهیان استخوانی و ماهیان کیلکا تقسیم می شوند. ماهیان خاویاری از خانواده تاس ماهیان به شمار می روند. ماهیان خاویاری جزو گران ترین و کم نظیر ترین گونه ی آبزیان هستند که حدود ۹۰ درصد از صید این ماهیان به دریای خزر اختصاص دارد. ماهیان خاویاری دارای انواع مختلفی است که عبارتند از: فیل ماهی، ماهی شیپ، تاس ماهی روسی یا چال باش، تاس ماهی ایران یا قره برون، ماهی ازون برون، استرلیاد و کالوگا.
فواید ماهی برای سلامتی انسان
ماهی و فراورده‌های آن یکی از منابع غنی ویتامین D است. ماهی‌های چرب، مانند قزل‌آلا و شاه ماهی، دارای بیشترین ویتامین دی می باشند. یک قاشق غذاخوری سالمون پخته‌شده (معادل ۱۱۳ گرم) حدود ۱۰۰درصد از ویتامین D را تأمین می‌کند. بعضی از روغن های ماهی، مانند روغن کبد ماهی، میزان زیادی ویتامین D دارد؛ به طوری که هر قاشق غذاخوری آن (معادل ۱۵ میلی‌لیتر) است که بیش از دوبرابر مقدار موردنیاز روزانه را تأمین می‌کند. به یاد داشته باشید که اگر چندان در معرض آفتاب نیستید و نیز ماهی‌های چرب را به طور منظم مصرف نمی‌کنید، شما به مصرف مکمل‌های ویتامین D نیاز دارید.
پیشگیری از بیماری ام اس: افراد مبتلا به ام اس بهتر است هر روز در برنامه غذایی خود، مصرف ماهی را قرار دهند. مصرف به اندازه ماهی سبب افزایش سلامت مغز می‌شود و علائم این بیماری کمتر نمایان می‌شود
ماهی و جلوگیری از بیماری سرطان: پژوهشگران دانشگاه هاروارد به این نتیجه رسیده‌اند که اگر افراد هفته ای 2 مرتبه آن را در برنامه غذایی خود قرار دهند، شانس مرگ ومیر ناشی از ابتلا به سرطان در آنها تا حدود هفده درصد کاهش می یابد.
خواب راحت و با آرامش: دلایل مختلفی برای وجود اختلال در خواب ذکر شده است از جمله؛ افزایش قرار گرفتن در معرض نور آبی.
اما برخی از محققان معتقدند که یکی ازدلایل این اختلالات در خواب، کمبود ویتامین دی می‌باشد. در یکی از مطالعات صورت گرفته بر روی 95 مرد میانسال به مدت ۶ ماه و 3 روز در هفته مشخص شد، که یک وعده غذایی شامل ماهی قزل آلا موجب بهبود خواب و عملکرد کارهای روزانه آنها شده‌است. محققان بر این باورند که این امر به دلیل وجود ویتامین دی در ماهی می‌باشد.
نقش آبزیان در حیات بشر
نقش آبزیان در حیات بشر
اگرچه صید آبزیان بی منظور صورت نمیگیرد، امّا مصرف آنها به حساب نیازهای انسانی متفاوت است. بهره برداری غذایی و نیز استفاده های زینتی، آرایشی و نگهداری آنها در آکواریوم ، تفریحی، ورزشی، اقتصادی، صنعتی، آزمایشگاهی و دارویی از مصارف عقلایی آبزیان شمرده می شود که بسیار قابل توجه بوده و باید در جای خود بررسی گردد. در اینجا به نقش آبزیان در حیات بشر خواهیم پرداخت
استفاده زینتی
با اینکه انسان ها دارای سلیقه های گوناگون می باشند، امّا در به کارگیری اشیای مختلف زینتی سازگارند. آبزیان یکی از منابع مهم دستیابی به تزئینات و وسایل زینتی به شمار می آیند که گاه با انجام تغییرات ساده یا پیچیده، طراوت بخش فضای زندگی هستند. دو کفه ایها و حلزونهای دریایی به خوبی دارای این اثرند. برخی حلزون ها به عنوان دکمه های زینتی برای لباس استفاده می شوند و گونه هایی از صدفها و مرواریدها در جواهرسازی کاربرد دارند.
استفاده تفریحی
نگهداری آبزیان در آکواریوم و کلکسیون ها از جمله استفاده های تفریحی مجاز است. صید ورزشی نیز از انواع مختلف ماهیان، استفاده تفریحی می باشد.
آبزیان یکی از منابع عمده ی اقتصاد بعضی کشورها به حساب می آیند. درآمد ارزی حاصل از صید، فروش و صادرات این نعمت های الهی می تواند به عنوان یکی از شاخص های رشد ارز و نیز اشتغال زایی شمرده شود.
ازاین رو می توان گفت: بهره مندی عاقلانه و درست در زمینه خرید و فروش و تجارت یا دیگر کاربردهای اقتصادی بسیار مناسب است.
استفاده صنعتی
استفاده از آبزیان در امور صنعتی و آزمایشگاهی نیز کاربردی می باشد. می توان از روغن ماهی و بعضی سموم آبزیان برای درمان بیماری ها استفاده نمود.
استفاده تغذیه ای
توجه عموم انسان ها در طول تاریخ به آبزیان نگاه تغذیه ای بوده است. امروز نیز این موضوع بخش عمده ای از مطالعات و پژوهش های علمی را به خود اختصاص داده است.
بیشتر بدانید:
خرید سوسیس ماهی – سرشار از امگا3
نقش آبزیان در حیات بشر
تغذیه از ماهی
ماهی مشهورترین نوع از اقسام آبزیان به شمار می آید. کشور ما با داشتن آب های شمال و جنوب امکان دسترسی به این نعمت الهی را بسیار آسان کرده است. با این وجود نوع ماهی ها به حسب دریا متفاوت اند:
1. ماهی های دریای خزر (حوزه ی جنوبی دریای خزر؛ بخش آبهای ایران).
2. ماهی های خلیج فارس و دریای عمان.
براساس برخی پژوهش ها تا کنون حدود 100 گونه ماهی در جنوب دریای خزر یافت شده است. از انواع ماهی های خلیج فارس و دریای عمان نیز تا کنون 380 گونه شناسایی گردیده است.
نقش آبزیان در حیات بشر
ویژگی های تغذیه با ماهی
1. پروتئین غذاهای دریایی ارزش بالایی دارد و دارای کلیه اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن برای رشد و نمو می باشد.
2. ماهی با دارا بودن 19% پروتئین و جذب 99% از این میزان و نیز وجود چربی ها و اسید آمینه های ضروری بدن و ویتامین ها و مواد معدنی مهم، دارای ارزش بسیار بالای غذایی است.
3. برای درمان ناراحتی های گوارشی و عروقی نیز مؤثر است. از گذشته های دور پزشکان بیشتر کشورها از جمله روسیه به جای تجویز دارو بیماران خود را به خوردن ماهی تشویق می کردند؛ زیرا داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی است و مصرف زیاد و طولانی آن باعث بروز ناهنجاری و ناراحتی های دیگر می گردد.
4. در مقایسه با سایر انواع گوشت ها، گوشت ماهی بافت پیوندی کمتری دارد. به همین دلیل می توان گفت که تقریباً تمام گوشت ماهی مصرف شده جذب بدن میگردد. به همین دلیل برای درمان بسیاری از ناراحتی ها خوردن گوشت ماهی توصیه می شود.
5 . بسیاری از غذاهای پر ارزش دارای موادی هستند که ممکن است خوردن آنها چندان نافع نباشد. بیشتر غذاهای جانوری از نظر پروتئین کامل بوده و همه اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن را دارا می باشند.
اما غذاهای دریایی از این نظر اهمیت بسیاری دارند، چون علاوه بر تأمین پروتئین مورد نیاز بدن دارای بسیاری از انواع مواد معدنی و ویتامین ها، به ویژه ویتامین ب 12 است.
بدیهی است اگر این غذاها تؤام با سبزیجات مصرف گردد، ارزش غذایی آن افزون خواهد شد.
6 . گوشت، تخم و جگر ماهی دارای پروتئین، چربی و مواد معدنی بسیار مفید در سلامت انسان است.
7. پروتئین ماهی از نوع پروتئین سفید بوده و هضم آن در معده به راحتی انجام می شود. از این جهت به کسانی که مبتلا به زخم یا ورم معده هستند خوردن گوشت ماهی توصیه می شود؛ زیرا هیچگونه درد و ناراحتی در معده ایجاد نمی کند.
8 . چربی ماهی نیز از جمله چربی های اشباع نشده به شمار می آید و دارای دو نوع اسید چرب لینولینگ و لینولئیک می باشد که به علت پایین بودن درجه ذوب هیچگاه در خون و دیگر قسمت های بدن ذخیره نشده، بلکه جذب بدن می گردد. کسانی که دارای چربی خون هستند، مولکول های چربی ماهی قادر است تا مولکول های چربی موجود در خون و نیز چربی های رسوبی جداره ی رگ ها را وارد عمل سوخت و ساز نماید و با این گردش زمینه ی کاهش چربی خون را فراهم کند.
9. گوشت ماهی دارای امگا 3 و امگا 6 می باشد که امگا 3 برای درمان ناراحتی های قلب و عروق بسیار مفید است و امگا 6 نقش مؤثری در شادابی پوست بدن و نشاط انسان دارد. خاویار نیز سرشار از امگا 3 و امگا 6 و اسیدهای چرب اشباع نشده، می باشد.
10. چربی امگا 3 موجود در گوشت ماهی در پیشگیری سکته مغزی و لخته شدن خون در عروق چشم و مغز و سایر اندام نقش مهمی دارد.
11. امگا 3 سبب کاهش میزان تری گلیسریدها نیز می گردد.
12. چربی امگا 3 به علت اثر بر روی پروستاگلاندین سبب کاهش فشار خون می شود.
13. ماده امگا 3 یک اسید چرب است که نقش عمده ای در جلوگیری از آرتریت ها (تورم مفاصل) دارد.
14. چربی امگا 3 نقش ضد سرطان داشته و شاید به همین دلیل زنان اسکیمو به ندرت مبتلا به سرطان سینه می شوند.
15. گوشت ماهی ها محتوی انواع متعدد و مقادیر مناسب ویتامین ها و مواد معدنی است و چربی ـ کلسترول ـ آن بسیار کم می باشد.
هرچه در رژیم غذایی روزانه، ماهی و سایر آبزیان بیشتر جایگزین شود؛ سلامت و دوری از بیماری های گوناگون ارمغان زندگی خواهد بود.
16. وجود فسفر در مغز ماهی و میگو در رشد مغز و ازدیاد شیارهای مغزی بسیار مؤثر بوده و سبب بالا رفتن ضریب هوشی کودکان می شود. ید نیز برای رشد و نمو کودکان مفید است.
به همین دلیل باید خانم های باردار ماهی را در طول دوران بارداری به عنوان غذای اصلی استفاده نمایند.
البته در مصرف ماهی اعم از پرورشی و دریایی باید این نکته بسیار مهم مورد توجه قرار گیرد که از مصرف و تغذیه پوست ماهی خودداری شود؛ زیرا پوست ماهی با داروهای شیمیایی ضد عفونی کننده ی آب و نیز میکروب های موجود در آب تماس یافته و احتمال آلودگی آن زیاد است؛ از این رو بهتر است که پوست ماهی مورد استفاده قرار نگیرد.